Αμυλοειδή: Εχθροί ή φίλοι της υγείας;

του Κώστα Κέντζου

Τα αμυλοειδή εδώ και πολύ καιρό θεωρούνται εχθροί του νευρικού συστήματος. Μέσα στον εγκέφαλο, αυτές οι πρωτεΐνες που κολλάνε εύκολα παντού, θεωρούνται ως αιτία για τη νόσο του Αλτσχάιμερ, που σβήνει σταδιακά τη μνήμη των πασχόντων. Ωστόσο, κάποιες ανακαλύψεις, που πραγματικά ξαφνιάζουν, τροφοδοτούν μια εντελώς διαφορετική εικόνα για τις αμυλοειδείς πρωτεΐνες.

Σε μελέτη του πανεπιστημίου του Στάνφορντ που δημοσιεύτηκε πέρσι, οι ερευνητές ανακοίνωσαν ότι τα αμυλοειδή βελτίωσαν την κατάσταση παράλυσης σε ποντίκια που πάσχουν από μια μορφή σκλήρυνσης κατά πλάκας. Στην ασθένεια αυτή το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται στην πρωτεΐνη μυελίνη που καλύπτει σαν μονωτικό τα νεύρα, με αποτέλεσμα απώλεια του κινητικού ελέγχου και νοητικά προβλήματα.

Αφορμή για την έρευνα ήταν μια τυχαία παρατήρηση προ ετών. Εξετάζοντας δείγματα από αυτοψίες ανθρώπων με σκλήρυνση κατά πλάκας, οι ερευνητές εντόπισαν περίσσεια αμυλοειδών σε περιοχές του εγκεφάλου και κατεστραμμένους νευρώνες, χαρακτηριστικά σημάδια της νόσου. Υπέθεσαν ότι η παρουσία τόσων αμυλοειδών υποδείκνυε τον καταστροφικό τους ρόλο και σε αυτή την περίπτωση.

Αλλά σε έρευνα του 2012 βρήκαν πως όταν εισήγαγαν συνθετικά αμυλοειδή σε ποντίκια που έπασχαν από μια φλεγμονή ανάλογη με εκείνη της σκλήρυνσης, τα ποντίκια γίνονταν καλύτερα και μπορούσαν να ξαναπερπατήσουν.

Οταν σταματούσαν τη χορήγηση αμυλοειδών στα ζώα, τότε τα κινητικά προβλήματα επανέρχονταν.

Το σώμα παράγει πολλά αμυλοειδή μετά από ένα τραύμα και ίσως υπό ορισμένες συνθήκες να παίζουν ρόλο προφύλαξης από τους παράγοντες που προκαλούν τη φλεγμονή. Δεν υπάρχει κάποιος λόγος το θεραπευτικό αυτό αποτέλεσμα να περιορίζεται μόνο στους πάσχοντες από σκλήρυνση κατά πλάκας. Προηγούμενες έρευνες είχαν δείξει ότι συγκεκριμένες μορφές αμυλοειδών μπορούν να ελαφρύνουν τη ζημιά από εγκεφαλικά, τραυματισμούς στον εγκέφαλο, ακόμα και καρδιακές προσβολές. Αμυλοειδή υπάρχουν σε κάθε κύτταρο του σώματος και αυτό σημαίνει ότι πρέπει να παίζουν σημαντικό ρόλο.

Με βάση όλες αυτές τις διαπιστώσεις, ο ρόλος των αμυλοειδών στη νόσο του Αλτσχάιμερ ίσως είναι πιο σύνθετος απ’ ό,τι θεώρησαν οι επιστήμονες, όταν πριν μερικά χρόνια ανακάλυψαν τις πλάκες αμυλοειδών στον εγκέφαλο των ασθενών. Αλλη έρευνα που δημοσιεύτηκε πέρσι, έδειξε ότι άνθρωποι που έχουν την παραλλαγή CR1 ενός γονιδίου που αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης Αλτσχάιμερ, είχαν πολύ χαμηλότερα επίπεδα αμυλοειδών σε σχέση με εκείνους που δεν είχαν το επικίνδυνο γονίδιο. Κι εδώ οι επιστήμονες περίμεναν ότι το CR1 γονίδιο θα αύξανε τα αμυλοειδή και όχι το αντίστροφο.

Ηταν τόση η έκπληξή τους που αφιέρωσαν ένα έτος επιπλέον, ώστε να επαναλάβουν όλα τα πειράματα για να δουν μήπως είχαν κάνει λάθος. Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης δείχνουν ότι υπάρχουν και άλλα μονοπάτια – όπως οι φλεγμονές στον εγκέφαλο – για την εμφάνιση της νόσου του Αλτσχάιμερ.

Είναι τελικά τα αμυλοειδή αθώοι παρευρισκόμενοι ή ακόμα και «πυροσβέστες», στους οποίους ο οργανισμός αναθέτει να σβήσουν τις «φλόγες»; Μόνο περισσότερη έρευνα θα δώσει απάντηση στο ερώτημα αυτό. Ωστόσο, ήδη αμφισβητείται η καθιερωμένη άποψη ότι τα αμυλοειδή είναι σε κάθε περίπτωση τοξικά.