Προοπτικές και επιφυλάξεις της παγκόσμιας συμφωνίας για το κλίμα

Του Μελέτη Ρεντούμη, 

Οικονομολόγου Τραπεζικού

Ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα των τελευταίων ετών με παγκόσμιες διαστάσεις τόσο για την οικονομική ανάπτυξη όσο και για την βιωσιμότητα του πλανήτη, είναι η συμφωνία για το κλίμα που επετεύχθη στο Παρίσι, γνωστή ως COP21.

Η συγκεκριμένη συμφωνία μπορεί να φαντάζει κάτι απόμακρο από την καθημερινότητα του μέσου Έλληνα ή Ευρωπαίου, αλλά με την ένταση των ακραίων καιρικών φαινομένων που ζούμε κάθε χρόνο σε όλες σχεδόν τις εποχές, δεν είναι καθόλου έτσι.

Η κλιματική αλλαγή άρχισε πλέον να γίνεται αντιληπτή με δραματικό τρόπο για την ανθρωπότητα. Το λιώσιμο των πάγων και η αύξηση της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας φέρνει πλημμύρες, καύσωνες, στροβίλους που αρχίζουν πλέον να επισκέπτονται ακόμη και την χώρα μας.

Η Ελλάδα, ως χώρα που στηρίζει το Α.Ε.Π. της στον τουρισμό, χωρίς πολιτική για το κλίμα και το περιβάλλον κινδυνεύει τα επόμενα 50 χρόνια με βαθιά συρρίκνωση του τουριστικού της προϊόντος, καθώς θα αποκτά αργά αλλά σταθερά το θερμό κλίμα της υποσαχάριας Αφρικής. όπως τουλάχιστον δείχνουν, όλες οι σχετικές μελέτες.

Τί ακριβώς όμως συμφωνήθηκε στο Παρίσι και γιατί είναι σημαντικό;

Οι βασικοί άξονες της συμφωνίας που ανακοινώθηκε στις 12 του Δεκέμβρη 2015 μέσα σε συγκινητικό κλίμα, είναι:

1.Οι κυβερνήσεις οφείλουν να συγκρατήσουν την άνοδο της θερμοκρασίας μέχρι το 2100 αρκετά κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου, και να προσπαθήσουν να την περιορίσου ακόμα περισσότερο, στον 1,5 βαθμό Κελσίου.

2. Όλες οι χώρες θα εγγραφούν σε κοινό σύστημα αναφοράς, παρακολούθησης και επιβεβαίωσης των εκπομπών.

3. Από το 2020 οι ανεπτυγμένες χώρες θα προσφέρουν βοήθεια 100 δις. δολαρίων ετησίως, για να συνδράμουν τις αναπτυσσόμενες χώρες να στραφούν σε καθαρές πηγές ενέργειας (π.χ. Αιολική) και ν’ αντιμετωπίσουν τις καταστροφές λόγω της κλιματικής αλλαγής.

4. Από το 2050 και μετά, οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (CO2) πρέπει να μειωθούν στα επίπεδα, που μπορούν να απορροφούν τα δάση, ώστε να αποκατασταθεί η οικολογική ισορροπία στα επίπεδα αντοχής και δυνατοτήτων της φύσης.

Βέβαια εκτός από τα παραπάνω σημαντικά, υπάρχουν και τρωτά σημεία στην συμφωνία τα οποία ενδεχομένως να περιορίσουν το εύρος της αν όχι να την ανατρέψουν μακροπρόθεσμα.

Τα βασικά σημεία επιφύλαξης που έχουν ήδη επισημάνει μεγάλοι αναλυτές σε θέματα περιβάλλοντος είναι:

1. Η συμφωνία δυστυχώς δεν έχει νομική δεσμευτική ισχύ, όπως μια Διεθνής Συνθήκη, για τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Αυτό σημαίνει ότι η κάθε χώρα θα θέτει προαιρετικά στόχους για μείωση ή συγκράτηση των εγχώριων εκπομπών, οι οποίοι θα επανεξετάζονται κάθε πέντε χρόνια μετά το 2018, βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων.

2. Δεν υφίσταται καμία πρόβλεψη αποζημίωσης των χωρών, που πλήττονται από φυσικές καταστροφές λόγω ανόδου της θερμοκρασίας, όταν αποδεδειγμένα ευθύνονται οι αναπτυγμένες χώρες.

3. Ο στόχος της συγκράτησης στους 2 βαθμούς Κελσίου, θεωρείται ήδη από πολλές χώρες και οργανώσεις ημίμετρο, καθώς ήδη ο πλανήτης είναι περίπου κατά 1 βαθμό θερμότερος σε σχέση με τη μέση θερμοκρασία που επικρατούσε πριν τη Βιομηχανική Επανάσταση.

4.Τέλος με τον διαχωρισμό αναπτυσσόμενων και αναπτυγμένων χωρών, οι οποίες έχουν το δικαίωμα να θέτουν διαφορετικούς στόχους αλλά και να έρχονται σε σαφή αντιπαράθεση μεταξύ τους.

Πιο συγκεκριμένα, ενώ οι μεγαλύτεροι ρυπαντές του πλανήτη είναι οι ΗΠΑ και η Κίνα, οι ΗΠΑ συγκαταλέγονται στις αναπτυγμένες ενώ η Κίνα στις αναπτυσσόμενες χώρες.Το κείμενο της συμφωνίας προβλέπει συγκεκριμένες εκταμιεύσεις έως 100 δις για τα επόμενα χρόνια από τις αναπτυγμένες προς τις αναπτυσσόμενες χώρες. Αυτό όμως δημιουργεί σχέσεις αλληλεξάρτησης μεταξύ τους καθώς η κάθε ομάδα εκπροσωπείται μέσα από ισχυρά μπλοκ χωρών,.

Για παράδειγμα η Νότιος Αφρική, εκπροσωπεί τις G77 μαζί με την Κίνα αποτελώντας το μεγαλύτερο και ισχυρότερο μπλοκ αναπτυσσόμενων χωρών στον πλανήτη. Ένα επίσης ισχυρό μπλοκ είναι η Ανεξάρτητη Ένωση Λατινικής Αμερικής και Καραϊβικής, ενώ η συμφωνία BASICτων ισχυρότερων αναπτυσσόμενων, μεταξύ Κίνας, Ινδίας, Βραζιλίας και Ν.Αφρικής μπορεί να μεταβάλλει τις ισορροπίες αν δεν υπάρξει συναντίληψη με την Δύση.

Με βάση τα παραπάνω, αν για οποιονδήποτε λόγο οι παραπάνω χώρες δεν λάβουν τα απαραίτητα κονδύλια για ενίσχυση καθαρότερων μορφών ενέργειας, ενδεχομένως να συμμαχήσουν και να στραφούν σε μαζικές ρυπογόνες λύσεις ώστε να καλύψουν τις βασικές βιοτικές τους ανάγκες είτε λόγω του υπερπληθυσμού τους (π.χ Κίνα) είτε των υψηλών επιπέδων φτώχειας.

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι, αν π.χ. οι ΗΠΑ δεν τηρήσουν την δέσμευσή του -πιθανό ενδεχόμενο, αν η επόμενη Γερουσία, ελέγχεται από τους Ρεπουμπλικάνους-τότε η Κίνα επίσης θα αθετήσει την όποια περιβαλλοντική της πολιτική ως θύμα των πολιτικών των αναπτυγμένων δυτικών χωρών.

Με βάση τα παραπάνω, οφείλουμε να τονίσουμε ότι:

• η συμφωνία για το κλίμα έχει σίγουρα θετικά σημεία ως εξέλιξη που εκκρεμούσε από την Διάσκεψη του Ρίο αλλά
• απαιτεί διαρκή εγρήγορση από την διεθνή κοινότητα και ιδίως από τον ΟΗΕ, ώστε να συντονίζει και να επιβλέπει τους μεγάλους ρυπαντές του πλανήτη, ώστε αφενός να τηρούνται τα όρια εκπομπών, αφετέρου να ξεκινήσουν δυναμικές πολιτικές για υιοθέτηση καθαρότερης ενέργειας.

Ειδικότερα για χώρα μας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι έχει μια χρυσή ευκαιρία, αν εκμεταλλευθεί τα θετικά σημεία της συμφωνίας, να συνεργαστεί με τους εταίρους στην ΕΕ, ώστε να απορροφήσει τάχιστα τα σχετικά κονδύλια από το ΕΣΠΑ που σχετίζονται με ηπιότερες μορφές ενέργειας και σταδιακά να περιορίσει την συμβατική λιγνιτοπαραγωγή που τελικά καθίσταται πολύ ακριβή για καταναλωτές και επιχειρήσεις αλλά και θνησιγενής για τις θέσεις εργασίας που πρόκειται να χαθούν τα επόμενα χρόνια.