Οι Παναγίες του Δεκαπενταύγουστου στη Βόρεια Ελλάδα

Αμέτρητες εκκλησίες και μοναστήρια στη Βόρεια Ελλάδα, αφιερωμένα στην Παναγία, γιορτάζουν στις 15 Αυγούστου την Κοίμηση της Θεοτόκου με ιδιαίτερη λαμπρότητα και κατάνυξη, προσελκύοντας χιλιάδες προσκυνητές από όλη τη χώρα και το εξωτερικό.

Η θρησκευτική γιορτή συνοδεύεται από μουσικές και γεύσεις, με τα τοπικά έθιμα και τις παραδόσεις της κάθε περιοχής να έχουν την τιμητική τους. Επίκεντρο για ολόκληρη τη Μακεδονία και τη Θράκη είναι η Παναγία Σουμελά, το ιστορικό μοναστήρι στις πλαγιές του Βερμίου Όρους, σύμβολο της ποντιακής πίστης. Κάθε χρόνο, “καραβάνια” πιστών ανηφορίζουν στην Καστανιά.

Η επίσημη λιτάνευση της εικόνας θα ξεκινήσει στις 10.30 το πρωί του Δεκαπενταύγουστου και θα ακολουθήσει κατάθεση στεφάνων στην προτομή του Αλέξανδρου Υψηλάντη. Στη συνέχεια θα πραγματοποιηθούν καλλιτεχνικές εκδηλώσεις με τη συμμετοχή Ποντιακών Σωματείων.

Για μια χρονιά ακόμη θα δοθεί υποτροφία από το Πανελλήνιο Ιερό Προσκύνημα “Παναγία Σουμελά” σε μαθητή ή μαθήτρια του Γενικού Λυκείου Μακροχωρίου Ημαθίας στη μνήμη των παιδιών του Λυκείου Μακροχωρίου, που έχασαν τη ζωή τους στο τραγικό δυστύχημα των Τεμπών, στις 13 Απριλίου του 2003.

Το προσκύνημα της Παναγίας Σουμελά στο Βέρμιο ξεκίνησε το 1951, χρονιά που εγκαταστάθηκε η ιστορική εικόνα στη νέα της κατοικία. Την εικόνα είχε μεταφέρει από το Μοναστήρι του όρους Μελά του Πόντου ο αείμνηστος Αρχιμανδρίτης Αμβρόσιος Σουμελιώτης, το 1931.

Στο Πανελλήνιο Ιερό Προσκύνημα της “Παναγίας Σουμελά” φυλάσσονται, επίσης, ο βαρύτιμος και ευμεγέθης Σταυρός, που φέρει Τίμιο ξύλο, δωρεά του αυτοκράτορα Εμμανουήλ Γ΄(1390-1417) του Μεγαλοκομνηνού προς την παλαίφατη Πατριαρχική Μονή της Παναγίας Σουμελά του Πόντου και το χειρόγραφο Ευαγγέλιο, του Οσίου Χριστοφόρου, ηγουμένου της Μονής της Παναγίας Σουμελά του Πόντου (644), τα οποία είχε φέρει ο Αμβρόσιος Σουμελιώτης, επίσης το 1931.

 “Καβαλάρηδες” στη Σιάτιστα Κοζάνης

Πιστοί, καβάλα στα άλογα τους, θα προσκυνήσουν τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Μικροκάστρου και στη συνέχεια θα αναβιώσει το έθιμο των καβαλάρηδων στη Σιάτιστα Κοζάνης.

Ανήμερα τον Δεκαπενταύγουστο, οι καβαλάρηδες ετοιμάζουν και στολίζουν τα άλογά τους και παίρνουν το μονοπάτι που οδηγεί στο μοναστήρι της Παναγίας στο Μικρόκαστρο. Αφού προσκυνήσουν την εικόνα, προς το μεσημέρι, οι παρέες των καβαλάρηδων με τα άλογα μπαίνουν επιβλητικά στη Σιάτιστα, όρθιοι πάνω στη σέλα.

Και, φέτος, περισσότεροι από 200 καβαλάρηδες, χωρισμένοι σε παρέες και φορώντας διαφορετική στολή – ενδυμασία, θα προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας και στη συνέχεια θα λάβουν μέρος στην έφιππη παρέλαση, αναβιώνοντας το έθιμο που έχει τις ρίζες του στα χρόνια της Τουρκοκρατίας.

Κατάνυξη στον Δήμο Παγγαίου

Στιγμές θρησκευτικής κατάνυξης και ευλάβειας θα αναβιώσουν και φέτος στα δύο ιερά προσκυνήματα -στη Νέα Πέραμο, τον Δεκαπενταύγουστο και στη Νέα Ηρακλείτσα Καβάλας, στις 23 Αυγούστου, στα Εννιάμερα της Θεοτόκου.

Η αγάπη και ο σεβασμός των κατοίκων της Δημοτικής Ενότητας Ελεύθερων του Δήμου Παγγαίου στο ιερό πρόσωπο της Παναγίας φαίνεται καθαρά από τις παραδόσεις που κουβάλησαν μαζί τους, ερχόμενοι ως πρόσφυγες στην περιοχή.

Η Παναγία της Θάσου

   Στην Παναγία της Θάσου, χωριό που πήρε το όνομά του από τη Θεοτόκο, οι πιστοί συρρέουν στον Ιερό Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου για να συμμετέχουν σε ένα μεγάλο τραπέζι. Μετά τη λιτάνευση της εικόνας, όλοι μαζεύονται στο προαύλιο της εκκλησίας για να πάρουν μέρος σε γλέντι με μεζέδες, κρασί και χορό.

Χαλκιδική

Σε κάθε μέρος της Χαλκιδικής, όπου υπάρχει ναός αφιερωμένος στην Παναγία, γιορτάζεται με παραδοσιακά πανηγύρια, προσκύνημα, λιτάνευση και περιφορά εικόνας. Στη Σκιώνη, το εκκλησάκι της Παναγίας Φανερωμένης γιορτάζει εννέα μέρες αργότερα και στο εσωτερικό του φυλάσσεται η εικόνα της Παναγίας, ζωγραφισμένη σε όρθια μαρμάρινη βάση αγάλματος.

Νέα Μηχανιώνα

Με μεγάλο πανηγύρι γιορτάζονται τα εννιάμερα της Παναγίας στις 23 Αυγούστου στη Νέα Μηχανιώνα του Δήμου Θερμαϊκού και χιλιάδες πιστοί συρρέουν για να προσκυνήσουν τη θαυματουργή εικόνα.

Το μοναστήρι της Μολυβδοσκέπαστης με τη θαυματουργή εικόνα

Ναοί και μοναστήρια δείχνουν τους «δρόμους» της Παναγίας στην Ήπειρο μέσα στο πέρασμα των αιώνων. Είναι θρησκευτικά μνημεία, που σώζονται σε χωριά, σε πλαγιές βουνών, κοντά σε ποτάμια ή απόκρυμνα βράχια και αποτελούν τόπους προσκυνήματος.

Μνημείο της Ορθοδοξίας, σε απόσταση λίγων εκατοντάδων μέτρων από τα σύνορα με την Αλβανία, στην περιοχή της Κόνιτσας, στέκει επί 13 αιώνες ακλόνητος μάρτυρας της ιστορίας του, το Μοναστήρι της Μολυβδοσκέπαστης, που είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Χιλιάδες προσκυνητές, όλο τον χρόνο και ειδικά τον Δεκαπενταύγουστο, συρρέουν εκεί για να προσκυνήσουν τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας και να προσευχηθούν κατά τη διάρκεια της αγρυπνίας, την παραμονή, μέσα σε ένα ιερό και ήρεμο περιβάλλον.

Τα τάματα στην αγία εικόνα της Παναγίας είναι αμέτρητα, ενώ μοναχοί, κάτοικοι της Κόνιτσας, αλλά και προσκυνητές, κάνουν λόγο για θαύματα, ειδικά για άτεκνα ζευγάρια που ζήτησαν παιδί από τη Θεοτόκο. «Όταν μπαίνεις στο καθολικό, νιώθεις μία ακαθόριστη ενέργεια, ειδικά μόλις σταθείς για να κάνεις έναν σταυρό μπροστά στη θαυματουργή εικόνα» λένε επισκέπτες της μονής. Ιστορικές πηγές αναφέρουν θαύματα της Παναγίας, μεταξύ των οποίων ένα γεγονός που είχε συγκλονίσει την περιοχή. Όταν κάποιος Τούρκος άρπαξε την εικόνα από το καθολικό και τη μετέφερε στο σπίτι του, εκείνο τυλίχτηκε στις φλόγες και καταστράφηκε, όμως η Παναγία έμεινε ανέπαφη και επέστρεψε στη μονή.

Το συγκρότημα του μοναστηριού έχει όψη φρουριακή και βρίσκεται μέσα σε ένα καταπράσινο φυσικό περιβάλλον, σε απόσταση 17 χιλιομέτρων από την Κόνιτσα, στους πρόποδες του όρους Νεμέστρικα, στη συμβολή των ποταμών Αώου και Σαραντάπορου, δίπλα στη γραμμή των συνόρων. Το καθολικό της μονής είναι βυζαντινού ρυθμού με τρούλο, ξυλόγλυπτο τέμπλο και αγιογραφίες. Στο παρελθόν, το καθολικό της μονής υπήρξε «μολυβοσκέπαστο», τη στέγη κάλυπταν φύλλα από μολύβι, τα οποία χρησιμοποίησαν οι Έλληνες για να φτιάξουν βόλια και να πολεμήσουν τους Τούρκους.

Η Μονή είναι βασιλική, γιατί σύμφωνα με την παράδοση της περιοχής κτίστηκε από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Πωγωνάτο, όταν επέστρεφε από εκστρατεία στην Σικελία το 671-672 μ.Χ., ενώ επτά αιώνες αργότερα ανακαινίστηκε από τον Ανδρόνικο Παλαιολόγο. Μάλιστα, τοιχογραφίες που απεικονίζουν τους δύο αυτοκράτορες σώζονται στη δυτική πλευρά του νάρθηκα. Επίσης, η μονή χαρακτηρίζεται και σταυροπηγιακή, καθώς υπαγόταν στο Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης.

Από τον 12ο έως και τον 17ο αιώνα, το μοναστήρι ήταν έδρα της άλλοτε αρχιεπισκοπής Πωγωνιάνης, ενώ από τον 14ο αιώνα λειτούργησε εκεί σχολή χειρογράφων, όπου ιεροδιδάσκαλοι δίδασκαν σε κληρικούς και λαϊκούς. Σπουδαία ήταν η συμβολή της μονής επί Τουρκοκρατίας. Μάλιστα, πολλοί ιστορικοί την αναφέρουν ως «Σχολή του Γένους». Κατά τη γερμανική κατοχή, το μοναστηριακό συγκρότημα βομβαρδίστηκε, τον Ιούλιο του 1943, καταστράφηκαν τα κελιά και η τραπεζαρία, ενώ οι ναζί στη συνέχεια λεηλάτησαν το καθολικό.

Τις τελευταίες δεκαετίες, η Μολυβδοσκέπαστη είναι ενεργό ανδρικό μοναστήρι. Η Κοίμηση της Θεοτόκου, που τιμάται στις 15 Αυγούστου, σε όλες της περιοχές, από τα Τζουμέρκα μέχρι το Πωγώνι, το Ζαγόρι και τη Μουργκάνα, αποτελεί την πιο μεγάλη, ίσως, γιορτή για τους Ηπειρώτες, γιατί παραδοσιακά συνδέεται και με τον ερχομό των ξενιτεμένων στα χωριά τους, με το αντάμωμα για τη γιορτή της Παναγίας.

Πηγή: ΑΜΠΕ