Μετατρέπονται σε… “ναρκομανείς” του διαδικτύου οι νέοι στην Ελλάδα

Η μεγάλη πλειονότητα των έφηβων στην Ελλάδα περνούν ένα μεγάλο μέρος της ημέρας τους μπροστά σε συσκευές με οθόνη, ενώ αρκετοί ασχολούνται και με τον τζόγο, σύμφωνα με την «Πανελλήνια έρευνα για τις συμπεριφορές που συνδέονται με την υγεία των εφήβων μαθητών» η οποία διεξάγεται στο πλαίσιο του διεθνούς προγράμματος «Health Behaviour in School-Aged Children), υπό την αιγίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.

Πιο συγκεκριμένα, περισσότεροι από τους μισούς εφήβους ηλικίας 11 έως 15 ετών ανέφεραν ότι βρίσκονται μπροστά σε κάποια οθόνη τουλάχιστον 5 ώρες την ημέρα εβδομαδιαίως, ενώ τα Σαββατοκύριακα ο χρόνος αυτός αυξάνεται σε 8 ώρες την ημέρα.

Ένας στους 7 εφήβους εμφανίζει συμπτώματα εξάρτησης από τη χρήση του Ίντερνετ. Διαχρονικά από το 2010 στο 2014, ο χρόνος απασχόλησης των εφήβων μπροστά στην οθόνη δεν φαίνεται να μεταβάλλεται σημαντικά, ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, ο χρόνος που αφιερώνεται στο διαδίκτυο και τα βιντεοπαιχνίδια τείνει να «αντικαθιστά» τον χρόνο παρακολούθησης τηλεόρασης και βίντεο.

Ανάλογα ευρήματα αναφέρονται και από μια άλλη έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2012 στη χώρα μας όπου το 12,7% των εφήβων διαπιστώθηκε ότι κάνει προβληματική χρήση του Ίντερνετ.

Πλήθος μελετών συγκλίνουν στο ότι η ενασχόληση με ηλεκτρονικές συσκευές, κυρίως με εκείνες που διαθέτουν πρόσβαση στο διαδίκτυο, δεν αποτελεί αυτή καθαυτή συμπεριφορά υψηλού κινδύνου.

Αντίθετα, φαίνεται ότι αυτές αποτελούν σημαντικό εκπαιδευτικό εργαλείο και συμβάλλουν πολύπλευρα τόσο στην ανάπτυξη των εφήβων όσο και στην κοινωνικοποίησή τους με τις δυνατότητες που προσφέρουν για επικοινωνία και αλληλεπίδραση.

Εντούτοις, η υπερβολική χρήση των συσκευών αυτών από τα παιδιά και τους εφήβους, που συχνά πλησιάζει την εξάρτηση, έχει συνδεθεί με προβλήματα στην ψυχοκοινωνική τους υγεία, όπως η επιθετικότητα, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, το άγχος, τα συμπτώματα κατάθλιψης και η κοινωνική φοβία, η δυσκολία στον ύπνο.

Εξάλλου, η χρήση υπηρεσιών κοινωνικής δικτύωσης του Ίντερνετ μπορεί να λάβει αρνητικές διαστάσεις σε περιπτώσεις που οι έφηβοι συνομιλούν και αναπτύσσουν σχέσεις με αγνώστους (π.χ. σεξουαλική παρενόχληση, cyberbullying).

Επιπροσθέτως, το γεγονός ότι η Ελλάδα πιθανώς υπολείπεται άλλων χωρών στην ανάπτυξη και τη διαθεσιμότητα νέων τεχνολογιών, καθιστά τα παραπάνω ευρήματα ιδιαίτερα ανησυχητικά καθώς η χρήση ηλεκτρονικών συσκευών και του διαδικτύου ενδέχεται να ενταθεί.

Αναφορικά με τον τζόγο, σχεδόν οι μισοί 15χρονοι έφηβοι ανέφεραν ότι έχουν στοιχηματίσει χρήματα τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους ενώ ένα σημαντικό ποσοστό (13,8%) έχουν στοιχηματίσει περισσότερες από 20 φορές.

Επιπλέον, τα ευρήματα δείχνουν ότι ένα στα 8 αγόρια βρίσκεται σε κίνδυνο προβληματικής ενασχόλησης με τον τζόγο ενώ χαμηλότερο, αλλά άξιο προσοχής, ποσοστό (4,2%) έχουν ήδη προβληματική ενασχόληση.

Σε ότι αφορά τον τζόγο, αν και το νομικό πλαίσιο απαγορεύει στους ανήλικους να στοιχηματίζουν χρήματα, η ευρεία διαθεσιμότητα και η διαφήμιση του στοιχήματος σε συνδυασμό με την αυξανόμενη αποδοχή του ως ακίνδυνης συμπεριφοράς, θα πρέπει να αποτελέσει σημείο προβληματισμού για τους επαγγελματίες υγείας αλλά και για το οικογενειακό περιβάλλον των εφήβων.

Πλήθος μελετών δείχνουν ότι οι ανήλικοι που ασχολούνται με τον τζόγο έχουν αυξημένη πιθανότητα να εξελιχθούν σε ενήλικες με εξάρτηση από αυτόν, ενώ παράλληλα οι έφηβοι που στοιχηματίζουν χρήματα φαίνεται ότι είναι πιθανότερο στη συνέχεια της εφηβείας να πειραματιστούν με χρήση αλκοόλ, καπνού και άλλων εξαρτησιογόνων ουσιών.

Τα ευρήματα αυτά, σύμφωνα με τους ειδικούς, υπογραμμίζουν την ανάγκη ανάπτυξης και συστηματικής εφαρμογής προγραμμάτων ενημέρωσης, πρόληψης και παρέμβασης για την προστασία των νέων από τους κινδύνους που προκύπτουν από την υπερβολική χρήση των ηλεκτρονικών συσκευών και τον τζόγο.

Στόχος τους θα πρέπει να είναι η ανάπτυξη των επικοινωνιακών και κοινωνικών δεξιοτήτων των εφήβων, στο οικογενειακό και σχολικό περιβάλλον, και η προαγωγή άλλων εναλλακτικών και εποικοδομητικών δραστηριοτήτων στον ελεύθερο χρόνο τους (φυσική δραστηριότητα, αθλητισμός, διάβασμα εξωσχολικών βιβλίων, καλλιτεχνικές δραστηριότητες, κλπ.), που περιορίζουν τον υπερβολικό χρόνο μπροστά στις οθόνες ηλεκτρονικών συσκευών, βοηθούν στην ανάπτυξη υγιούς προσωπικότητας και εξασφαλίζουν τη σωματική υγεία.

Να σημειώσουμε ότι η έρευνα επαναλαμβάνεται ανά τετραετία σε περισσότερες από 40 χώρες παρέχοντας πολύτιμες πληροφορίες για τον τρόπο ζωής των εφήβων και τους κινδύνους που απειλούν την υγεία τους. Οι πληροφορίες αυτές κατευθύνουν τις πολιτικές πρόληψης των κρατών που συμμετέχουν στο πρόγραμμα.

Στη χώρα μας το πρόγραμμα πραγματοποιείται από το ΕΠΙΨΥ από το 1998, με την επιστημονική ευθύνη της Ομοτ. Καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Α. Κοκκέβη.

Στην τελευταία έρευνα συμμετείχε πανελλήνιο αντιπροσωπευτικό δείγμα 4.141 μαθητών εφηβικής ηλικίας (ΣΤ΄ Δημοτικού, Β΄ Γυμνασίου και Α΄ Λυκείου) από 245 σχολικές μονάδες.