Εξέλιξη: Γιατί οι περισσότεροι από εμάς είμαστε δεξιόχειρες;

Εμείς οι άνθρωποι δεν μοιάζουμε πολύ σε όλα, αλλά υπάρχει τουλάχιστον ένα πράγμα που έχουμε εντυπωσιακά ίδιο στην πλειονότητά μας: Είμαστε κυρίως δεξιόχειρες. Υπάρχει όμως κάποιος λόγος γι’ αυτό.

Οι περισσότεροι από εμάς – περίπου το 85% – προτιμούν το δεξί χέρι. Στην πραγματικότητα, “δεν υπήρξε ποτέ οποιαδήποτε αναφορά σε ανθρώπινο πληθυσμό στην οποία οι αριστερόχειρες να είναι η πλειονότητα”, σύμφωνα με την αρχαιολόγο Νάταλι Uomini από το Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ της Αγγλίας.

Γνωρίζουμε ότι ορισμένες εργασίες ελέγχονται σε μεγάλο βαθμό από την εγκεφαλική δραστηριότητα στο αριστερό ημισφαίριο, ενώ το δεξί ημισφαίριο διέπει άλλα καθήκοντα. Συνοπτικά, υπάρχει κάποια διασταύρωση των νεύρων μεταξύ του σώματος και του εγκεφάλου, πράγμα που σημαίνει ότι στην πραγματικότητα η αριστερή πλευρά του εγκεφάλου έχει περισσότερο έλεγχο πάνω στην δεξιά πλευρά του σώματος, και αντιστρόφως.

Με άλλα λόγια, το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου βοηθά στον έλεγχο της λειτουργίας του δεξιού χεριού, των ματιών, του ποδιού και ούτω καθεξής.

Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι αυτή η διαίρεση των νευρολογικών εργασιών υπήρξε ένα χαρακτηριστικό των ζώων για μισό δισεκατομμύριο χρόνια. Πιθανότατα συμβαίνει καθώς είναι πιο αποδοτικό τα δύο ημισφαίρια να πραγματοποιούν διαφορετικούς υπολογισμούς ταυτόχρονα.

Η αριστερή πλευρά του εγκεφάλου, για παράδειγμα, εξελίχθηκε για να πραγματοποιεί πράξεις ρουτίνας – όπως η αναζήτηση τροφής – ενώ η δεξιά πλευρά αναπτύχθηκε για να μπορεί να ανιχνεύσει και να αντιδράσει γρήγορα σε απροσδόκητες προκλήσεις στο περιβάλλον – π.χ. όταν ένα αρπακτικό πλησιάζει.

Έτσι, είναι δυνατόν (αν και δύσκολο να αποδειχθεί) ότι όπως οι πρόγονοί μας άρχισαν το περπάτημα στα δύο πόδια αντί για τέσσερα, απελευθερώνοντας τα χέρια τους προκειμένου να εκτελέσουν νέα καθήκοντα, π.χ. η κατασκευή εργαλείων, να υπήρξε προδιάθεση ώστε η χρήση αυτή των χεριών να γίνεται για διαφορετικό λόγο ανάλογα με το αν είναι δεξί ή αριστερό.

Ή, όπως ο γνωστικός επιστήμονας Stephanie Braccini και οι συνεργάτες του είπαν σε μια μελέτη στη Journal of Human Evolution «η ενίσχυση των ατομικών ασυμμετριών μπορεί να άρχισε μόλις στις αρχές που ο hominins ανέλαβε τη συνήθη όρθια στάση κατά τη χρήση ενός εργαλείου ή της αναζήτησης τροφής».

Προς στήριξη της ιδέας, ο Braccini και οι συνεργάτες του κοίταξαν τα χέρια σε χιμπατζήδες, και διαπίστωσαν ότι όταν οι πίθηκοι στέκονται στα τέσσερα, δεν παρουσίασαν καμία προτίμηση σε ένα χέρι. Μόνο όταν αναγκάστηκαν να βρεθούν σε όρθια στάση προέκυψε η πλευρική προτίμηση. Μάλιστα, χιμπατζήδες στη μελέτη ήταν εξίσου πιθανό να είναι αριστερόχειρες ή δεξιόχειρες.

Προφανώς, λοιπόν, κάτι άλλο χρειαζόταν για να ωθήσει τους πρώτους ανθρώπους σε μια πλευρική προτίμηση και να φτάσουμε στα εξαιρετικά υψηλά επίπεδα χρήσης του δεξιού χεριού που βλέπουμε σήμερα.

Η αλήθεια είναι ότι πιθανότατα δε θα μάθουμε ποτέ ποια ακολουθία γεγονότων οδήγησε το είδος μας να κλίνει έτσι συντριπτικά στη δεξιά πλευρά του σώματός μας και την αριστερή πλευρά του εγκεφάλου μας.

Όσον αφορά τους αριστερόχειρες εκεί έξω: Πάρτε τα πάνω σας! Σύμφωνα με έκθεση του 1977 στο περιοδικό Psychological Bulletin, υπάρχουν εξαιρετικά λίγα στοιχεία που να υποδεικνύουν ότι οι αριστερόχειρες είναι πιο ευάλωτοι.

Στην πραγματικότητα, μερικές έρευνες δείχνουν ότι οι αριστερόχειρες μπορούν να έχουν ακόμη και έναν πιο σύντομο χρόνο ανάρρωσης μετά από εγκεφαλική βλάβη.

Και το αριστερό χέρι τους, φαίνεται να έχει το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού σε έναν αγώνα, που σημαίνει ότι μπορούν να είναι καλύτεροι σε μαχητικά αθλήματα. Όλα αυτά δείχνουν ότι υπάρχουν πλεονεκτήματα που σπάνε τον κανόνα.