WWF: Ραγδαία περιβαλλοντική οπισθοδρόμηση

«Οικοδομή υπεράνω κανόνων και περιορισμών, επενδύσεις άνευ κριτηρίων, νομιμοποίηση αυθαιρέτων, ακόμα και εντός προστατευμένων περιοχών, φωτογραφικές διατάξεις, κακονομία, απαξίωση θεσμών. Κρίση για τα υδάτινα οικοσυστήματα, απροστάτευτα δάση, καταδίκες της Ελλάδας για περιβαλλοντικές παραβάσεις». Η περιβαλλοντικά ανεμπόδιστη ανάπτυξη μεγάλων επενδύσεων και εκτεταμένων οικοδομών σε βάρος του φυσικού περιβάλλοντος και των ντόπιων πληθυσμών, αποτελεί το κύριο συμπέρασμα της 10ης ετήσιας έκθεσης περιβαλλοντικής νομοθεσίας, που έδωσε στη δημοσιότητα το WWF Ελλάς και καλύπτει την περίοδο Ιουλίου 2013- Ιουνίου 2014.

Της Δήμητρας Αιγινίτη

Ενα κυρίαρχο στοιχείο της καταγραφής της εφαρμογής περιβαλλοντικής νομοθεσίας είναι η ραγδαία περιβαλλοντική οπισθοδρόμηση. Όπως δήλωσε μάλιστα ο διευθυντής του WWF, κ. Δημήτρης Καραβέλλας, στην Ελλάδα της κρίσης «ωριμάζει ένα νέο αναπτυξιακό όραμα απο παλιό υλικό και δίχως μέλλον: η χώρα ως απεριόριστος υποδοχέας νέων οικοδομών και εντατικών χρήσεων. Κι όμως υπάρχει ένας άλλος δρόμος, αυτός της ουσιαστικής και βιώσιμης ανάπτυξης, με όρθια την κοινωνία και το φυσικό μας κεφάλαιο», ενώ όσον αφορά στην πολυσυζητημένη ανάπτυξη της χώρας τόνισε πως:« Όλοι μιλούν για την ανάπτυξη, είναι όμως μια ανάπτυξη που σκοτώνει το περιβάλλον και δεν είναι βιώσιμη. Είναι μαύρη ανάπτυξη».

Στην έκθεση επισημαίνεται ότι η μεγαλύτερη οπισθοδρόμηση ήρθε με το ένδυμα της γρήγορης ανάπτυξης για διέξοδο από την κρίση. Μετά την ψήφιση του πρώτου Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής, το 2011, άρχισε η συστηματική κατεδάφιση περιβαλλοντικής και χωροταξικής νομοθεσίας με στόχο τη διευκόλυνση κάθε λογής επενδυτικού σχεδίου, αποδομήθηκε πρώτα το πλαίσιο περιβαλλοντικής αδειοδότησης και υπερπηδήθηκε νομικά κάθε εμπόδιο νομιμοποίησης αυθαιρέτων, ακόμα και σε περιοχές προστασίας. Στη συνέχεια αλλοιώθηκε η δασική νομοθεσία με σκόρπιες τροποποιήσεις σε άσχετα νομοσχέδια, για να αλωθεί ολοκληρωτικά με τον αντιδασικό νόμο που ψηφίστηκε φέτος το καλοκαίρι. Σε όλη δε τη διάρκεια των ετών αυτών, η περιβαλλοντική νομοθεσία διατηρήθηκε με φωτογραφικές ρυθμίσεις για τη διευκόλυνση συγκεκριμένων κλάδων ή επιχειρήσεων, και την τακτοποίηση συγκεκριμένων παράνομων χρήσεων ή αυθαίρετων κατασκευών.

Αξίζει να σημειωθεί πως η Ελλάδα βρίσκεται στη 2η θέση μαζί με την Ιταλία (την πρώτη κατέχει η Ισπανία ) σε αριθμό παραβιάσεων της ευρωπαϊκής νομοθεσίας ανάμεσα σε 28 χώρες της Ευρώπης.

Οι τομείς που υπέστησαν τα σημαντικότερα πλήγματα, ώστε να διευκολυνθεί το αναπτυξιακό μοντέλο που περιγράφηκε προηγουμένως, ήταν η δασική νομοθεσία, η χωροταξική και πολεοδομική νομοθεσία, η «κοκκινη γραμμή» νομιμοποίησης των αυθαιρέτων, η ασφάλεια δικαίου, μέσα απο καταιγισμό «φωτογραφικών» διατάξεων σε άσχετα νομοσχέδια για νομιμοποίηση παρανομιών και διευκόλυνση συγκεκριμένων επενδύσεων, τα οποία, όπως αναφέραμε ξεκίνησαν με την ψήφιση του πρώτου Μεσοπρόθεσμου το 2011. Τον Ιούλιο 2013 και τον Απρίλιο 2014 δημοσιοποιήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή η τρίτη και η τέταρτη έκθεση για την αξιολόγηση της εφαρμογής του Δεύτερου Προγράμματος Οικονομικής Προσαρμογής για την Ελλάδα. Στις εκθέσεις αυτές αναφέρονται μια σειρά από προγραμματικές δεσμεύσεις της Ελλάδας, οι οποίες έχουν άμεση ή έμμεση περιβαλλοντική διάσταση. Οι δεσμεύσεις αυτές αναφέρονται ονομαστικά, δίχως σαφές περιεχόμενο, με αποτέλεσμα να μην είναι ξεκάθαρο ούτε το όριο της κυβερνητικής επιλογής για την τελική κατεύθυνση των αντίστοιχων ρυθμίσεων, αλλά ούτε και το ποια πλευρά εισηγείται ή προωθεί τις δεσμεύσεις αυτές. «Η νομιμοποίηση των αυθαιρέτων, ακόμα και σε περιοχές που διέπονται από προστατευτικά καθεστώτα, όπως το Εθνικό Πάρκο Σχοινιά, ή η προώθηση τουριστικών μονάδων στην Κυπαρισσία, χώρος ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας Caretta-Caretta, χαρακτηρίζουν το αναπτυξιακό μοντέλο της κυβέρνησης», ανέφερε κατά τη συνέντευξη Τύπου η κ. Θεοδότα Νάντσου, επικεφαλής περιβαλλοντικής πολιτικής στο WWF, ενώ όπως χαρακτηριστικά τόνισε ο κ. Καραβέλλας «σαρωτικά αλλάζει η νομοθεσία για να βολευτούν οι επενδύσεις».

Όσον αφορά στο σχέδιο νόμου για τη χωροταξία, το οποίο κατατέθηκε αμέσως μετά το κλείσιμο της Βουλής και ψηφίστηκε στο πρωτοφανές διάστημα των δύο μόλις ημερών, αλλάζει εκ βάθρων το σύστημα χωρικού και πολεοδομικού σχεδιασμού, επιδεινώνοντας σοβαρά το ήδη ισχνό και διάτρητο κεκτημένο από τη σχετική νομοθεσία και νομολογία. Στη συνέχεια, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στην έκθεση «ήρθε το αντιδασικό νομοσχέδιο που σήμανε μια τραγική απώλεια περιβαλλοντικού κεκτημένου, πρωτοφανή αγνόησή της πλούσιας δασικής νομολογίας των εθνικών δικαστηρίων και σκανδαλώδη οπισθοδρόμηση στο ήδη γεμάτο αγκάθια πεδίο της ασφάλειας δικαίου και της καλής νομοθέτησης».

Κατα την παρουσίαση της έκθεσης, έγινε εκτενής αναφορά για σχέδιο νόμου για τις ακτές το οποίο, υποβλήθηκε στις 17 Απριλίου 2014 σε δημόσια ηλεκτρονική διαβούλευση από Υπουργείο Οικονομικών με τίτλο «Οριοθέτηση, διαχείριση και προστασία αιγιαλού και παραλίας».

Το συγκεκριμένο σχέδιο νόμου προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων από περιβαλλοντικές οργανώσεις, συλλογικούς φορείς, πρόσωπα και κινήσεις πολιτών, και αποτέλεσε αφορμή για τη γέννηση δεκάδων συλλογικών κινήσεων διαμαρτυρίας και αντίδρασης, με κοινό στόχο τη μη κατάθεσή του στη Βουλή. Με επείγουσα επιστολή την οποία απηύθυνε προς τους βουλευτές, το WWF Ελλάς ανέλυσε τα πλέον προβληματικά σημεία του νομοσχεδίου, καλώντας τους να αναλάβουν δράση ώστε τέτοιες ρυθμίσεις να μην κατατεθούν ποτέ στη Βουλή. Στο μεταξύ Ο κ. Καραβέλλας, σχολίασε, κατά την παρουσίαση, πως πιθανόν το νομοσχέδιο για τους αιγιαλούς δεν έχει περάσει προς το παρόν, χάρις στη μαζική αντίδραση του κόσμου, ενώ μέλη της περιβαλλοντικής οργάνωσης αναφέρουν πως: «Η μαζική κινητοποίηση και κοινωνική αντίδραση που προκλήθηκε από το σχέδιο αυτό έδειξε ότι το περιβάλλον όντως αποτελεί κοινωνικό αίτημα και ότι η κρίση δεν μπορεί να χρησιμοποιείται σαν δικαιολογία για απώλεια φυσικού κεφαλαίου».

Τέλος, δύο ακόμη σημαντικές αλλά και επώδυνες διαπιστώσεις της μελέτης είναι οι εξής: α) Για δυο προηγούμενες καταδίκες, η ΕΕ παρέπεμψε εκ νέου τη χώρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, εισηγούμενη μάλιστα δυσθεώρητα πρόστιμα. Επίσης, σημειώθηκαν και καταδίκες, όπως η πρόσφατη σχετικά με την απαράδεκτη «συγκατοίκηση» του εδώ και χρόνια παράνομου ΧΥΤΑ με τον διεθνώς προστατευόμενο βιότοπο της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta στη Ζάκυνθο.
β) Ιδιαίτερα ανησυχητική είναι η ανεπαρκής εφαρμογή της οδηγίας 2000/60/ΕΚ για τα νερά. Η κατάσταση των υδάτων στη χώρα, όπως καταγράφεται στα σχέδια διαχείρισης λεκανών απορροής της οδηγίας 2000/60/ΕΚ, προκαλεί ερωτηματικά. Η οικολογική κατάσταση στα μισά σχεδόν από τα υδάτινα σώματα (48,85%), χαρακτηρίζεται – βάσει των σχεδίων διαχείρισης – ως μέτρια ή ελλιπής. Επιπλέον, πάνω από το 1/3 (35,38%) των υδάτινων σωμάτων, χαρακτηρίζεται από «κατώτερη της καλής» χημική κατάσταση. Η ανησυχία εντείνεται, αν συνυπολογίσει κανείς πως σε ακόμη ένα πεδίο, η Ελλάδα στερείται των απαραίτητων στοιχείων για να εφαρμόσει τις οδηγίες: η χημική κατάσταση του 58,9% των υδάτινων σωμάτων και η οικολογική κατάσταση του 25%, αναφέρονται ως άγνωστες.

Εύστοχο λοιπόν το ερώτημα του WWF στην καταγραφή της εφαρμογής περιβαλλοντικής νομοθεσίας:  Θύμα της κρίσης ή πολιτική επιλογή η κατεδάφιση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας στην Ελλάδα;