Έντομα, κρέας εργαστηρίου και μικροβιακή πρωτεΐνη οι τροφές του μέλλοντος

Η αντικατάσταση των ζωικών πρωτεϊνών στη διατροφή θα μείωνε τις εκπομπές αερίων, την αποψίλωση των δασών ή την κατάχρηση των φυσικών πόρων σύμφωνα με έρευνες. Κάποια στιγμή στο υπόλοιπο αυτού του αιώνα, το σύστημα παραγωγής τροφίμων θα αλλάξει. Ο πιο κρίσιμος κρίκος του είναι το κρέας, ιδίως το βόειο κρέας. Η παραγωγή του έχει διπλασιαστεί μέσα σε 60 χρόνια, σύμφωνα με τα στοιχεία του FAO.

Το 80% της γεωργικής γης προορίζεται για αγελάδες, χοίρους ή κοτόπουλα, είτε με τη μορφή βοσκοτόπων είτε για την καλλιέργεια σιτηρών για τη διατροφή τους. Η γεωργία είναι υπεύθυνη για το ένα τρίτο των εκπομπών που προκαλούν την κλιματική αλλαγή, με τα βοοειδή να είναι και πάλι ο κύριος παράγοντας εκπομπών.

Το πρόβλημα θα ενταθεί από την αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και, συνεπώς, της διατροφής.

Οι επιλογές θα είναι δύο για τη λύση του, είτε θα σταματήσουμε να τρώμε τόσο πολύ κρέας είτε να αναζητήσουμε άλλες πηγές ζωικής πρωτεΐνης. Η επιστήμη δείχνει ήδη διάφορες εναλλακτικές λύσεις: έντομα, κρέας που καλλιεργείται στο εργαστήριο ή θρεπτικά συστατικά που προέρχονται από μικροβιακή παραγωγή. Διαφορετικά μοντέλα δείχνουν ότι είναι εξίσου ή περισσότερο φιλικές προς τον πλανήτη από τις χορτοφαγικές δίαιτες.

Η κατανάλωση περίπου 100 γραμμαρίων ακριδών, όπως αυτές οι ακρίδες που πωλούνται στην αγορά Benito Juárez στην Οαχάκα του Μεξικού, θα μπορούσε να αντικαταστήσει την πρωτεΐνη που προσφέρει μια μέση μερίδα κρέατος.

Μικροβιακή πρωτεΐνη

Επιστήμονες του Ινστιτούτου Μελετών Κλιματικών Επιπτώσεων του Πότσνταμ (PIK, Γερμανία) και του Παγκόσμιου Κέντρου Λαχανικών (Ταϊβάν) έχουν υπολογίσει τι θα συνέβαινε αν ένα ποσοστό κρέατος στη διατροφή αντικατασταθεί από αντικατάστατά του. Η εργασία, που δημοσιεύθηκε πριν από λίγες ημέρες στο Nature, επικεντρώνεται σε μία από αυτές τις εναλλακτικές λύσεις, τις πρωτεΐνες από μύκητες.

Η Isabelle Weindl, ερευνήτρια του PIK και συν-συγγραφέας της μελέτης, εξηγεί την επιλογή: “Υπάρχουν οι πρωτεΐνες φυτικής προέλευσης, όπως τα μπιφτέκια σόγιας, και τα ζωικά κύτταρα που καλλιεργούνται στο εργαστήριο. Υπάρχουν όμως και οι μικροβιακές πρωτεΐνες που προέρχονται από τη ζύμωση“.

Οι μικροβιακές πρωτεΐνες έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες και η υφή τους θυμίζει μπριζόλα χάρη στη νηματοειδή δομή του μυκηλίου μυκήτων όπως το Fusarium venenatum. Επιπλέον, σε αντίθεση με τις φυτικές εναλλακτικές λύσεις, όπως το τόφου ή το σεϊτάν, περιέχει μια σειρά από απαραίτητα αμινοξέα. Υπάρχουν ήδη λουκάνικα, μπιφτέκια και κάτι σαν το St. Jacob’s που παρασκευάζονται με αυτές τις μυκοπρωτεΐνες από μανιτάρια.

Η μικροβιακή πρωτεΐνη απαιτεί πολύ λιγότερη γεωργική γη από ό,τι το κρέας μηρυκαστικών για την παροχή της ίδιας ποσότητας πρωτεΐνης”

Κλιματικές επιπτώσεις

Το σημαντικότερο όμως είναι ότι η παραγωγή τους μπορεί να αποσυνδεθεί σε μεγάλο βαθμό από τη γεωργική παραγωγή. Δεν απαιτούν την αποψίλωση νέων περιοχών και θα απελευθερώσουν εκατομμύρια εκτάρια που σήμερα καλλιεργούνται. “Τα αποτελέσματά μας δείχνουν ότι, ακόμη και αν ληφθεί υπόψη η ζάχαρη ως πρώτη ύλη, η μικροβιακή πρωτεΐνη απαιτεί πολύ λιγότερη γεωργική γη από το κρέας μηρυκαστικών για την παροχή της ίδιας ποσότητας πρωτεΐνης“, λέει ο Γερμανός επιστήμονας.

Η εργασία του Weindl και των συνεργατών του υπολογίζει ότι, μέχρι το 2050, ένα ορισμένο ποσοστό του κρέατος στη διατροφή του ανθρώπου θα αντικατασταθεί από αυτές τις μικροβιακές πρωτεΐνες

Εάν, μέσα σε 30 χρόνια, το 80% των ζωικών πρωτεϊνών αντικατασταθεί από πρωτεΐνες μυκήτων, το πρόβλημα της παγκόσμιας αποψίλωσης των δασών θα είχε σχεδόν εξαφανιστεί, ιδίως στον Αμαζόνιο και το Κονγκό, οι οποίες πλήττονται περισσότερο σήμερα.

Όσον αφορά τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, η μείωση σε σύγκριση με το σενάριο “business-as-usual” για την παραγωγή κρέατος θα ήταν 87%. Αν και θα πρέπει να αφιερωθεί νέα γη για την καλλιέργεια ζαχαροκάλαμου ή ζαχαρότευτλων (τα σάκχαρα είναι απαραίτητα για τη ζύμωση), θα μπορούσε να καλυφθεί από τα ανακτηθέντα βοσκοτόπια και καλλιέργειες ζωοτροφών.

Επιπλέον, με λιγότερες αγελάδες να μηρυκάζουν, θα υπήρχαν χαμηλότερες εκπομπές μεθανίου, ενός αερίου με δυναμικό θέρμανσης 23 φορές υψηλότερο από το CO₂.

Ακόμη και σε ένα λιγότερο φιλόδοξο σενάριο, με 20% υποκατάσταση, η βελτίωση θα ήταν επίσης πολύ μεγάλη. Λέει ο Florian Humpenöder, επίσης από το PIK και πρώτος συγγραφέας της μελέτης: “Βλέπουμε ότι αν αντικαταστήσουμε το 20% του κατά κεφαλήν κρέατος μηρυκαστικών μέχρι το 2050, η ετήσια αποψίλωση των δασών και οι εκπομπές CO₂ από την αλλαγή χρήσης γης θα μειωθούν στο μισό σε σύγκριση με ένα συμβατικό σενάριο. Η μείωση του αριθμού των ζώων όχι μόνο μειώνει την πίεση στη γη, εξηγεί ο Humpenöder, αλλά μειώνει επίσης τις εκπομπές μεθανίου από τα ζώα και τις εκπομπές οξειδίου του αζώτου από τη λίπανση των ζωοτροφών ή τη διαχείριση της κοπριάς.

Αλεύρι από έντομα και γάλα εργαστηρίου

Ο γρύλος πωλείται πλέον ως τροφή στην ΕΕ

Μια γνωστή αλυσίδα σούπερ μάρκετ πουλάει έντομα εδώ και πέντε χρόνια.

Οι γωνιές διατροφής πολλών παντοπωλείων διαθέτουν εδώ και καιρό διάφορα κρέατα φυτικής προέλευσης, ενώ τον Φεβρουάριο η Ευρωπαϊκή Ένωση ενέκρινε την εμπορία και την πώληση του acheta domesticus, του γρύλου, ως τροφή. Αλλά το αν καταλήγουν στην πραγματική διατροφή των περισσότερων ανθρώπων είναι άλλο θέμα.

Για τον Ascensión Marcos, καθηγητή έρευνας στο Ινστιτούτο Επιστήμης και Τεχνολογίας Τροφίμων και Διατροφής (ICTAN) του CSIC, χρειάζεται ακόμη πολύ περισσότερη έρευνα για να έχουν αυτά τα μοντέλα πραγματική εφαρμογή και, όπως λέει, “υπάρχουν ακόμη πολλά θέματα που πρέπει να επιλυθούν“. Ένα από αυτά είναι η γεύση αυτών των νέων τροφίμων. “Αν δεν τους αρέσουν, δεν τους αρέσουν“, αναφέρει.

Αναγνωρίζοντας ότι αυτό είναι ουσιαστικά πολιτισμικό, σχολιάζει ότι “είναι άλλο πράγμα να δίνεις έντομα σε ένα ζώο και να τρως το ζώο και άλλο να τρως το έντομο ο ίδιος“.Ωστόσο, υπενθυμίζει ότι υπάρχουν ιστορικά παραδείγματα πολιτισμικών αλλαγών που μείωσαν ή εξάλειψαν τις αντιπάθειες για ορισμένα τρόφιμα. Αναφέρει την περίπτωση του ζαμπόν στην Ανατολική Ασία ή “τα θαλασσινά, τα οποία για τους Ιάπωνες ήταν σαν να τρώνε έντομα“.

Μια άλλη ένσταση που προβάλλει ο Mark υπερβαίνει την επιστήμη. “Είτε μας αρέσει είτε όχι, είμαστε παμφάγοι και πρέπει να τρώμε τα πάντα“. Το πραγματικό πρόβλημα, καταλήγει, “είναι ότι έχουμε μια πολύ κακή διατροφή, τρώμε πάρα πολλές πρωτεΐνες, πολύ λίγους υδατάνθρακες και πολλά λιπαρά– αυτό έχει αντίκτυπο σε εμάς και στο περιβάλλον και η βιομηχανία τροφίμων δεν βοηθάει.