Ένταση με πολλαπλά μέτωπα επικρατεί τις τελευταίες ημέρες στις σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας. Η πρώτη αφορμή δόθηκε με την επιστολή που κατέθεσε στις 13 Νοεμβρίου 2019 στα Ηνωμένα Έθνη ο διπλωμάτης και Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Τουρκίας στον οργανισμό Φεριντούν Σινιρλίογλου, στην οποία η Τουρκία διεκδικεί δικαιώματα σε θαλάσσιες ζώνες ακόμη και δυτικά του ορίου του 28ου μεσημβρινού – ο οποίος τέμνει στη μέση τη Ρόδο.
Σύμφωνα με αναλυτές, με τον τρόπο αυτό η Τουρκία θέτει σε ευθεία αμφισβήτηση την επήρεια του συμπλέγματος του Καστελόριζου, αλλά και των Δωδεκανήσων και επιχειρεί να δημιουργήσει τετελεσμένα σε βάρος της Ελλάδας (και της Κύπρου) λίγο πριν τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Λονδίνο.
Η τουρκική διεκδίκηση
Στην επιστολή η Ελλάδα δεν κατονομάζεται ενώ τονίζεται ότι «η Τουρκία επιφυλάσσεται των δικαιωμάτων της να καταθέσει περαιτέρω γεωγραφικές συντεταγμένες της τουρκικής ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας δυτικά του 28ου μεσημβρινού, οι οποίες εκτείνονται ως τα απώτατα όρια των χωρικών υδάτων νησιών με έναντι ακτές στη Μεσόγειο, δεδομένου ότι τα νησιωτικά χαρακτηριστικά σε αυτή τη θαλάσσια περιοχή δεν δύνανται να επηρεάσουν ή να αποκόψουν την προβολή της τουρκικής ακτογραμμής ή της υφαλοκρηπίδας».
Η απάντηση του ελληνικού ΥΠΕΞ
Η αντίδραση του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών ήταν άμεση: Σε ανοικτή επιστολή-απάντησή του, επισημαίνει ότι η αναφορά σε δικαιώματα της Τουρκίας «δυτικά του 28ου μεσημβρινού μέχρι σημείου “οποίο καθορισθεί βάσει μελλοντικών συμφωνιών οριοθέτησης στο Αιγαίο καθώς και στη Μεσόγειο, με όλα τα εμπλεκόμενα κράτη” συνιστά ανοικτή παρέμβαση στο δικαίωμα της Ελλάδος να συνομολογεί συμφωνίες οριοθέτησης με τρίτα κράτη».
Το ΥΠΕΞ τονίζει επίσης ότι σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, τα νησιά, ανεξαρτήτως μεγέθους, έχουν πλήρη δικαιώματα σε θαλάσσιες ζώνες όπως και τα ηπειρωτικά εδάφη. “Η οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ μεταξύ κρατών με παρακείμενες ή έναντι ακτές (είτε ηπειρωτικές είτε νησιωτικές) θα πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου, με βάση τις αρχές της ίσης απόστασης/μέσης γραμμής. Οι τουρκικοί ισχυρισμοί και η αναφορά σε συγκεκριμένες συντεταγμένες είναι νομικά αβάσιμοι, εσφαλμένοι και αυθαίρετοι, στο βαθμό που παραβιάζουν κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδος στην περιοχή”.
Και καταλήγει: “Η Ελλάδα απορρίπτει τους παράνομους τουρκικούς ισχυρισμούς και επιφυλάσσεται να απαντήσει καταλλήλως. Κατά συνέπεια, η εν λόγω επιστολή, ως αντιβαίνουσα στο Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, απορρίπτεται στο σύνολό της και δεν παράγει καμία έννομη συνέπεια ως προς τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα. Είναι καιρός η Τουρκία να αναθεωρήσει επιτέλους τη στάση της και να συμμορφωθεί με τις επιταγές του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας, προς όφελος της σταθερότητας και της συνεργασίας στην περιοχή».
Η συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης
Οι προκλήσεις όμως συνεχίστηκαν με την απόφαση Τουρκίας και Λιβύης να προχωρήσουν στην ενίσχυση της συνεργασίας τους την Ανατολική Μεσόγειο. Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν συναντήθηκε με τον πρόεδρο του Προεδρικού Συμβουλίου της Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας της Λιβύης Φαγιέζ Αλ Σαράτζ στην Κωνσταντινούπολη και οι δύο ηγέτες υπέγραψαν μνημόνιο συμφωνίας για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών ανάμεσα στις δυο χώρες. Με το μνημόνιο οι δυο χώρες αναγνωρίζουν τις Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες τους στο θαλάσσιο χώρο. Ακόμη μία συμφωνία, αφορά συνεργασία στο μέτωπο της ασφάλειας, με πρόβλεψη για εκπαίδευση των δυνάμεων ασφαλείας της Λιβύης.
Η τελετή για τον ΤΑΝΑΡ
Η τρίτη πράξη της κρίσης παίχτηκε κατά την εκδήλωση για τον αγωγό TANAP στην τουρκική πόλη Ύψαλα, απέναντι από τα ελληνοτουρκικά σύνορα. Ο Τούρκος πρόεδρος, Ταγίπ Ερντογάν εκτόξευσε απειλές για την Ανατολική Μεσόγειο και υπεραμύνθηκε της συμφωνίας της Τουρκίας με την Λιβύη για τις θαλάσσιες ζώνες: «Ορισμένοι (σ.σ. κύκλοι) εφαρμόζουν πολιτικές απειλητικής γλώσσας και εκβιασμών αναφορικά με την μοιρασιά των πηγών στην Ανατολική Μεσόγειο. Καμία χώρα δεν είναι πάνω από το Διεθνές Δίκαιο. Κανείς δεν μπορεί να φτάσει σε τίποτα με την λογική: Το έκανα οπότε συνέβη. Η Τουρκία δεν θα γονατίσει σε αυτά», είπε χαρακτηριστικά ο Τούρκος πρόεδρος.
Σε ένδειξη διαμαρτυρίας η ελληνική αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον υφυπουργό Περιβάλλοντος, Δημήτρη Οικονόμου, αποχώρησε. «Είχαμε αποφασίσει εκ των προτέρων ότι θα αποχωρήσει η ελληνική αντιπροσωπεία από την εκδήλωση στα Ύψαλα, εάν ξεπερνούσε τα όρια ο Ερντογάν» εξήγησε μιλώντας στον ΣΚΑΪ. Ο υφυπουργός μάλιστα τόνισε ότι το οξύμωρο είναι το ότι ο Ταγίπ Ερντογάν υπαινίχθηκε πως η Ελλάδα θέλει να δημιουργήσει τετελεσμένα στην περιοχή, τη στιγμή που η ίδια η Τουρκία δημιουργεί τετελεσμένα στην Κύπρο εδώ και 40 χρόνια.
Στο θέμα αναφέρθηκε αργότερα κατά το συνέδριο της ΝΔ και ο υπουργός Περιβάλλοντος, Κωστής Χατζηδάκης ο οποίος χαρακτήρισε αυτονόητη την αποχώρηση Οικονόμου και υπογράμμισε ότι η Ελλάδα δεν είναι διατεθειμένη να παραιτηθεί από τα κυριαρχικά δικαιώματά της.
Επιτάχυνση της οριοθέτησης των ΑΟΖ
Στον απόηχο όλων των παραπάνω, ο υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Δένδιας, συναντήθηκε σήμερα Κυριακή 1η Δεκεμβρίου, με τον Αιγύπτιο ομόλογό του, Σάμεχ Σούκρι, και αποφάσισαν την επιτάχυνση της οριοθέτησης των ΑΟΖ.
Οι δύο υπουργοί επισήμαναν ότι η συμφωνία της Τουρκίας με τη Λιβύη αποτελεί αποσταθεροποιητικό παράγοντα στην περιοχή, ενώ συμφωνήθηκε να επιταχυνθεί η συζήτηση για την οριοθέτηση των ΑΟΖ. Η συνάντηση Δένδια-Σούκρι έγινε μία μέρα μετά τις νέες εμπρηστικές δηλώσεις του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, τόσο για τη συμφωνία με τη Λιβύη, όσο και για τις τουρκικές γεωτρήσεις στην ανατολική Μεσόγειο.
«Είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε τα διμερή θέματα, καθώς και μία ευρύτατη σειρά ζητημάτων που αφορούν την περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου και του Κόλπου. Όπως πάντα, με την Αίγυπτο έχουμε κοινή γωνία θεώρησης των περισσότερων προβλημάτων», δήλωσε ο κ. Δένδιας.
«Και, βέβαια, μας απασχόλησαν τα δύο μνημόνια που υπογράφηκαν ανάμεσα στην Τουρκία και τον Πρόεδρο του Προεδρικού Συμβουλίου, του Συμβουλίου Υπουργών της Λιβύης, του κ. Σαράτζ. Έχουμε και οι δύο την εντύπωση κατ’ αρχήν ότι ο κ. Σαράτζ πιθανότατα στερείται την απαραίτητη νομιμοποίηση για να υπογράψει αυτά τα μνημόνια. Ούτως ή άλλως όμως, λειτουργούν ως αποσταθεροποιητικοί παράγοντες για την ευρύτερη περιοχή. Θα συνεχίσουμε να παρατηρούμε την κατάσταση», συμπλήρωσε ο κ. Δένδιας.
«Επίσης, συμφωνήσαμε με τον Αιγύπτιο Υπουργό την επιτάχυνση των συζητήσεων μεταξύ των τεχνικών κλιμακίων για τον χαρακτηρισμό και την οριοθέτηση των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου».
Τα στοιχεία για την ΑΟΖ
Σύμφωνα πάντως με χάρτες που εξέδωσε η οργάνωση Marine Regions (θεωρείται το παγκόσμιο κέντρο χαρτογράφησης θαλασσίων ζωνών) στις 21 Οκτωβρίου 2016 -και οι οποίοι περιλαμβάνουν τα Χωρικά Ύδατα, τη Συνορεύουσα Ζώνη, την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη, τα Εσωτερικά Ύδατα και τα Ύδατα Αρχιπελάγους, καθώς και τις συνθήκες, τις συμφωνίες μεταξύ των κρατών, αλλά και τις αμφισβητήσεις- στην περιοχή μεταξύ Ρόδου και Καστελόριζου, αναφέρεται πως υπάρχει διαφορά – αμφισβήτηση μέσω του ΟΗΕ από την Τουρκία.
Οι χάρτες
Στον πρώτο χάρτη βλέπουμε την ΑΟΖ της Ελλάδας, που είναι αυτό που ανήκει στην Ελλάδα σύμφωνα με τις διεθνείς συνθήκες και το Θαλάσσιο Δίκαιο.
Η Σύμβαση του 1982 για το Δίκαιο της Θάλασσας αναφέρει ρητά στο Άρθρο 121, παράγραφος 2, ότι όλα τα νησιά διαθέτουν ΑΟΖ και ότι η ΑΟΖ ενός νησιού καθορίζεται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που καθορίζεται και για τις ηπειρωτικές περιοχές.
Στον δεύτερο χάρτη βλέπουμε την ΑΟΖ της Τουρκίας, αναγνωρίζοντας ξεκάθαρα το δίκιο της Ελλάδας.
Στον τρίτο χάρτη φαίνονται τα χωρικά ύδατα της Ελλάδας στα 12 ν.μ. αν ποτέ γίνει χρήση του δικαιώματός τους. (Υπενθυμίζεται ότι η Ελλάδα είναι το μοναδικό κράτος στον κόσμο που δεν διαθέτει χωρικά ύδατα στα 12 ν.μ.)
Ο χάρτης αυτός είναι ταυτόσημος με τον χάρτη του Υπουργείου Εξωτερικών της Ελλάδας και τον χάρτη του Εθνικού Συμβουλίου Πληροφοριών των ΗΠΑ.
Α.Χ.
με Αριθμό Μητρώου 12691
