Nanny State Index: Ο έλεγχος των καταναλωτικών συνηθειών κάνει καλό στην υγεία ή συνιστά μια ακόμη μορφή καταπίεσης;

Της Αλεξάνδρας Χαΐνη

Αυστηρή πολιτική αναφορικά με την κατανάλωση αλκοόλ, το κάπνισμα, το άτμισμα αλλά και την κατανάλωση τροφίμων φέρεται να εφαρμόζει η Ελλάδα σύμφωνα με τον Nanny State Index (Δείκτης «Κράτους-Γκουβερνάντας») για το 2019, που παρουσιάζει το Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών – Μάρκος Δραγούμης (ΚΕΦίΜ) σε συνεργασία με το European Policy Information Center (EPICENTER). Η χώρα μας φέτος κατέχει την 11η θέση πανευρωπαϊκά – τουλάχιστον στα χαρτιά. Την ίδια στιγμή, παραδόξως, η Γερμανία ανακηρύσσεται ως η πιο «χαλαρή» χώρα στην Ευρώπη, κατέχοντας την 25^η θέση, αφήνοντας πίσω της ακόμη και την Τσεχία.

Ο Δείκτης «Κράτους-Γκουβερνάντας» αποτελεί ουσιαστικά έναν «οδηγό» για τις καλύτερες και τις χειρότερες χώρες στην Ευρώπη όσον αφορά το φαγητό, το ποτό και το κάπνισμα. Καταγράφει τις σχετικές ρυθμίσεις που επιβάλλονται ήδη από το 2016.

Αφορά μόνο τις πολιτικές που έχουν δυσμενείς επιπτώσεις στους καταναλωτές. Οι χώρες που σημειώνουν την υψηλότερη βαθμολογία θεωρούνται λιγότερο ελεύθερες και το αντίθετο ισχύει για όσες έχουν την χαμηλότερη. Τέτοιου τύπου «πατερναλιστικές» πολιτικές, αναφέρει η έρευνα, επιδεινώνουν την ποιότητα ζωής των πολιτών με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους: αυξάνοντας τις τιμές των προϊόντων, στιγματίζοντας και δυσκολεύοντας τους καταναλωτές, περιορίζοντας τη δυνατότητα επιλογής, παρέχοντας λιγότερη ενημέρωση και προσφέροντας προϊόντα χειρότερης ποιότητας.

Ελλάδα και… τσιγάρο

Η Ελλάδα κατατάσσεται 3η στη λίστα των χωρών με το βαρύτερο ρυθμιστικό πλαίσιο για τα ηλεκτρονικά τσιγάρα. Και όμως, η χώρα μας επιβάλλει έναν από τους πιο τιμωρητικούς φόρους στον καπνό, καταλαμβάνοντας την 4η θέση στη σχετική κατάταξη, μετά τη Μεγάλη Βρετανία, τη Γαλλία και τη Φινλανδία, με αποτέλεσμα να είναι η 5η χειρότερη χώρα στην Ευρώπη για να είναι κάποιος καπνιστής. Όσον αφορά το ρυθμιστικό πλαίσιο για το αλκοόλ, τα τρόφιμα και τα αναψυκτικά, η Ελλάδα βρίσκεται σχεδόν στη μέση καταλαμβάνοντας την 15η θέση στους περιορισμούς για το αλκοόλ και την 13η θέση στην κατηγορία τρόφιμα και αναψυκτικά.

Η υπόλοιπη Ευρώπη

Φέτος, για μια ακόμη φορά «σκληρότερη» χώρα αποδείχτηκε η Φινλανδία, η οποία ακολουθείται από την Εσθονία και τη Λιθουανία. Η Μεγάλη Βρετανία και η Ιρλανδία μαζί, που έχουν επιβάλλει τσουχτερή φορολογία στον καπνό και στο ηλεκτρονικό τσιγάρο αποφάσισαν φέτος να φορολογήσουν και τα ζαχαρούχα αναψυκτικά. Η Φινλανδία και η Σουηδία επιβάλλουν τους υψηλότερους φόρους στο αλκοόλ, ενώ η Σουηδία κατέχει τα πρωτεία στα υγρά για ηλεκτρονικά τσιγάρα. Η Μεγάλη Βρετανία και η Γαλλία έχουν τους σκληρότερους φόρους στον καπνό, με την πρώτη να θεωρείται η χειρότερη χώρα για καπνιστές. Συνολικά, το βαρύτερο ρυθμιστικό πλαίσιο για τρόφιμα και ηλεκτρονικά τσιγάρα διαθέτει η Ουγγαρία, ενώ η Φινλανδία είναι η χειρότερη χώρα για την κατανάλωση αλκοόλ.

Διαβάστε επίσης: Είναι το εμπόριο ρύπων η απάτη του αιώνα;

Και τα θετικά

Υπήρχαν ωστόσο και κάποιες θετικές εξελίξεις. Στην Ελλάδα, το Συμβούλιο της Επικρατείας έκρινε αντισυνταγματική την φορολογία στο κρασί με αποτέλεσμα να αποσυρθεί. Η νέα κυβέρνηση της Αυστρίας ακύρωσε τα σχέδια επιβολής ολικής απαγόρευσης του καπνίσματος. Στη Σλοβακία νομιμοποιήθηκε η οικιακή απόσταξη με αυστηρές όμως προϋποθέσεις. Τον Νοέμβριο του 2018, η ιταλική κυβέρνηση μείωσε τη φορολογία στα ηλεκτρονικά τσιγάρα, ενώ η Δανία πάγωσε τους δασμούς στον καπνό και τους μείωσε στη μπύρα και στο κρασί.

Σε γενικές γραμμές πάντως οι εξελίξεις είναι αρνητικές: περισσότερη παρεμβατικότητα του κράτους, αύξηση των τιμών και περιορισμός της ελευθερίας. Κι όλα με ευθύνη των μεμονωμένων κρατών και όχι της ΕΕ συνολικά.